بررسی تاثیر چرای دام بر گروه های عملکردی گیاهان در منطقه بهارکیش قوچان (plant functional types)

چرای دامهای اهلی و خشکسالی در ایران، به عنوان مهمترین عوامل در تغییر و شکلگیری پوشش گیاهی مطرح هستند. عوامل زیستی و غیر زیستی باعث تغییرات قابل پیشبینی در صفات گیاهی در پیش- (plant functional types (pfts)) امتداد گرادیان محیطی میشوند. گروههای عملکردی گیاهی بینی تغییرات در فرایندهای اکوسیستم را مستقیماً از طریق تغییرات منعکس شده در ترکیب گونههای گیاهی در پاسخ به تغییرات محیطی امکانپذیر میکند. هدف اصلی این تحقیق شناسایی، طبقهبندی و تجزیه و تحلیل برخی گروهها و صفات گیاهی است که بتوانند به عنوان شاخصهای اکولوژیک جهت تعیین شدت چرای دام بکار روند. به منظور مطالعه جنبههای اکولوژی منطقه، شناسایی، تعیین پراکنش جغرافیایی و شکل زیستی گونهها انجام شد. گروههای عملکردی گیاهان در امتداد گرادیان چرای دام بررسی شدند. برای تعیین گروههای عملکردی طی گرادیان چرایی، از سه سایت با شدت چرای متفاوت در مرتع بهارکیش قوچان در استان خراسان رضوی استفاده شد. در هر سایت 20 واحد نمونهبرداری تصادفی مستقر و فهرست گونههای گیاهی و درصد پوشش هر گونه، و 20 صفت مورفولوژیکی، فنولوژیکی 20 × و تولیدمثلی برای 113 گونه گیاهی طی گرادیان چرایی اندازهگیری و ثبت شد. ماتریس 113 گونه صفت، آماده و آنالیز خوشهای سلسله مراتبی بر روی آنها انجام شد. برای تعیین صفاتی که همبستگی بیشتری با چرا دارند از آنالیز تابع تشخیص استفاده شد. بر اساس نتایج، با کاهش شدت چرا درصد پوشش فانروفیتها، کامفیتها، گندمیان چندساله، گیاهان بوتهای، نیمهبوتهای، گیاهان نیمخیز و بالشتکی، همچنین ارتفاع، اندازه تاج پوشش، سطح متوسط برگ و نسبت وزن خشک برگ به ساقه گیاهان، افزایش یافت. درحالیکه درصد پوشش ژئوفیتها، تروفیتها، فوربهای چندساله، گیاهان رزت (برگ طوقهای) و خوابیده، گیاهانی با روش تکثیر رویشی، خوشخوراکی کم، کرک زیاد، سیستم ریشهای راست و گیاهانی که پراکنش بذر آنها توسط حیوانات صورت میگیرد، کاهش نشان دادند. در این شامل گندمیان دستهای همیکریپتوفیت چندساله با pft تحقیق 5 گروه عملکردی گیاهی تعیین شد. 1 عمدتاً شامل فوربهای چندساله همی- pft خوشخوراکی بالا و سیستم ریشهای افشان هستند. 2 2 کریپتوفیت، با کرک زیاد، سیستم ریشهای راست و خوشخوراکی متوسط تا کم هستند؛ برخی از اعضای عمدتاً شامل pft این گروه عملکردی دارای ترکیبات و اسانسهای نامطبوع و حتی سمی هستند. 3 گیاهان فانروفیت و کامفیت چوبی با ساختار تاج پوشش افراشته و بالشتکی با شکلهای رویشی بوتهای، عمدتاً شامل فوربهای pft نیمه بوتهای میباشند که همگی خاردار و غیر خوشخوراک هستند. 4 نیز شامل تروفیتهای pft چندساله ژئوفیت دارای رشد رویشی با خوشخوراکی متوسط میباشند. 5 کوتاه عمر فرصت طلب، با اندازه تاج پوشش و ارتفاع کم، اندازه بذر کوچک، سیستم ریشهای راست می- باشند. از بین صفات مورد بررسی، سیکل زندگی، داشتن اندام ذخیرهای، داشتن خار و نوع سیستم ریشه- ای به ترتیب بیشترین تأثیر را در تعیین این گروههای عملکردی داشتند. در سایت چرای شدید به علت فراهم شده و pft و 5 pft4 ,pft حضور بیشتر دام و ایجاد ناپایداری بیشتر، شرایط برای رشد گیاهان 2 این گروهها در این سایت حضور بیشتری داشتند. در سایت چرای کم، شرایط برای رشد گیاهان چوبی و در سایت چرای کم درصد پوشش بیشتری را به pft و 3 pft گندمیان خوشخوراک فراهم میشود و 1 خود اختصاص دادند. نتایج همچنین نشان داد که صفات گیاهی تا حد زیادی تحت تاثیر شدت چرای دام تغییر میکنند؛ از این بین، صفات مورفولوژیکی نسبت به رفتارهای تولیدمثلی بیشتر تحت تاثیر قرار هایی که pft گرفته و تغییرات ناشی از اثر آن را بروز دادند. بطور کلی نتیجه گیری میشود که از بیشترین تغییرات را در امتداد گرادیان چرایی دارند میتوان به عنوان شاخص شدت چرای دام در مراتع استفاده نمود. چرای دام، صفات گیاهی، بهارکیش قوچان، خراسان ،(pfts) کلمات کلیدی: گروههای عملکردی گیاهی